ŻYCIE
KONSEKROWANE I CHRZEST POLSKI
1050
LAT WSPÓLNYCH DZIEJÓW
List Komisji ds. Instytutów Życia Zakonnego i
Stowarzyszeń Życia Apostolskiego
na Dzień Życia Konsekrowanego 2 lutego 2017 roku
W
tegoroczny Dzień Życia Konsekrowanego, który tradycyjnie obchodzimy w święto
Ofiarowania Pańskiego, mając za sobą obchody 1050-lecia Chrztu Polski, warto
ukazać, w kontekście polskich dziejów, związek konsekracji zakonnej i konsekracji
chrzcielnej. Sobór Watykański II w Dekrecie o odnowie życia zakonnego stwierdza,
że członkowie wszystkich instytutów powinni sobie uświadamiać, iż całe swe
życie oddali na służbę Bogu, „co stanowi jakąś szczególną konsekrację, która
korzeniami sięga głęboko w konsekrację chrztu i pełniej ją wyraża” (nr 5).
1.
Konsekracja
chrztu i konsekracja zakonna
Do
Kościoła zostajemy włączeni poprzez sakrament chrztu. Bóg pragnie, aby łaska
chrzcielna rozwijała się w nas na różne sposoby. Jedną z konkretnych dróg tego
rozwoju jest życie konsekrowane. Z drugiej strony można stwierdzić, że istotą
konsekracji zakonnej jest osobista więź z Chrystusem we wspólnocie z innymi. A
skoro konsekracja chrztu jest podstawą osobistej więzi z Chrystusem we
wspólnocie Kościoła, to życie konsekrowane w niej właśnie znajduje swój fundament.
Z tego zakorzenienia
wszystkich możliwych form chrześcijańskiego życia w sakramentalnej łasce chrztu wynika równa godność chrześcijan, o której w
adhortacji „Vita consecrata” tak pisał Jan Paweł II: „Równa godność wszystkich
członków Kościoła jest dziełem Ducha, opiera się na chrzcie i bierzmowaniu, a
umacnia się dzięki Eucharystii. Jednakże dziełem Ducha jest także wielość form.
To On buduje Kościół jako organiczną komunię, obejmującą wielorakie powołania,
charyzmaty i posługi” (nr 31).
Na
ziemiach Polski owo budowanie Kościoła splotło się, począwszy od chrztu
Mieszka, z budowaniem polskiej państwowości. Cząstką tej historii jest obecność
osób konsekrowanych, biorących współodpowiedzialność za budowanie dobra
Ojczyzny. Z tego wielkiego bogactwa dziejów przypomnijmy tylko niektóre osoby i
wydarzenia.
2.
Osoby
konsekrowane w dziejach ochrzczonego narodu
Chrystianizacja
Polski, po 966 roku, dokonywała się przy współudziale osób zakonnych. Św.
Wojciech, zanim został biskupem, był benedyktynem. Podobnie bp Bruno z Kwerfurtu. Obydwaj zginęli śmiercią męczeńską, głosząc Ewangelię.
Męczennikami było też Pięciu Braci Międzyrzeckich z opactwa
benedyktyńskiego ufundowanego przez Bolesława Chrobrego. W kronice Thietmara znajdujemy
wzmiankę, że córka Chrobrego była opatką. A zatem od początku istniały na
ziemiach polskich także żeńskie formy życia konsekrowanego.
Klasztory benedyktynów, jak
i przybyłych do Polski w XII wieku cystersów, były ośrodkami ewangelizacji i
katechizacji, ale także kultury, rolnictwa, gospodarki. Cystersem był bł. Wincenty
Kadłubek, pierwszy dziejopisarz Polski. XIII i XIV wiek, to na ziemiach
polskich czas dynamicznego rozwój augustianów, franciszkanów oraz dominikanów,
na czele z tak wybitnymi postaciami jak św. Jacek i bł. Czesław. W tym okresie
powstają w Polsce klasztory klarysek z takimi osobowościami jak święte księżne:
Kinga i Jolanta. Pod koniec XIV wieku zostają sprowadzeni do Polski paulini,
których klasztor na Jasnej Górze stał się duchową stolicą Polski i punktem
odniesienia w najtrudniejszych momentach polskiej historii. Później, w wiekach XVI-XVIII,
jezuici, a także pijarzy ze Stanisławem Konarskim na czele, tworzą w Polsce
nowoczesne szkolnictwo. Kształcą kolejne pokolenia w miłości do Polski i
Kościoła. Jakub Wujek tłumaczy Biblię, przez co m.in. przyczynia się do rozwoju
nowożytnej polskiej mowy. Piotr Skarga natomiast uczy Polaków, poczynając od
sprawujących władzę, patriotyzmu i dobrych obyczajów. Jego „Żywoty świętych”
stają się najpoczytniejszą polską lekturą. W tym okresie urodzona w Braniewie
Regina Protmann zakłada zgromadzenie katarzynek, które podejmuje dzieła
miłosierdzia. Charyzmatyczna benedyktynka Magdalena Mortęska, pisarka i
tłumaczka, kładzie nacisk na wykształcenie, wymagając od mniszek pisania po
polsku i po łacinie. Jest autorką dwóch wybitnych dzieł, które wchodzą do
kanonu barokowej literatury religijno-mistycznej. Założycielka prezentek Zofia
Czeska tworzy model życia konsekrowanego kobiet zaangażowanych aktywnie w życie
społeczne, szczególnie na polu edukacji. W 1612 roku przybywają do polski
karmelitanki, których klasztory stają się promieniującymi ośrodkami modlitwy.
Jedna z pierwszych polskich karmelitanek, mistyczka Marianna Marchocka, jest
autorką pierwszej autobiografii napisanej przez Polkę.
W czasie zaborów zakony,
jako ośrodki katolicyzmu i polskości, były szykanowane i zamykane. Życie konsekrowane jednak nie zamarło, a nawet powstawały jego nowe
formy. Kapucyn Honorat Koźmiński założył 14 żeńskich zgromadzeń zakonnych, tzw.
skrytek, gdyż ich członkinie nie chodziły w habitach, by ominąć rosyjskie
zakazy dotyczące zgromadzeń po powstaniu styczniowym. Poświęcały się głównie
pracy wychowawczej i charytatywnej. Albert Chmielowski, sługa ubogich,
założyciel albertynów i albertynek, był powstańcem styczniowym odznaczonym
pośmiertnie przez prezydenta Mościckiego „za wybitne zasługi w działalności niepodległościowej i na polu pracy społecznej”. Pośmiertnie
przez tegoż samego prezydenta została odznaczona za pracę na rzecz Ojczyzny
Aniela Róża Godecka, współzałożycielka sióstr honoratek. Innym znanym
zakonnikiem okresu zaborów był Rafał Kalinowski , powstaniec, sybirak, a potem
kapłan karmelita, który zasłynął jako gorliwy spowiednik. W czasach zaborów
powstają niepokalanki, które wychowały pokolenia polskich dziewcząt w duchu
patriotyzmu.
Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości
zakony włączyły się w dzieło odbudowywania polskiej państwowości. Potem osoby
konsekrowane wraz z całym narodem opierały się hitlerowskiej i stalinowskiej
napaści, płacąc za to często najwyższą cenę, czego symbolem jest Maksymilian
Kolbe, a także 11 nazaretanek zamordowanych przez okupanta niemieckiego w
Nowogródku, czy też niepokalanki, które zginęły z rąk UPA. W czasach komunizmu
zakony, dzięki mądrości Prymasa Wyszyńskiego, nie tylko przetrwały, ale stanowiły
przestrzenie wolności i nadziei.
3.
Osoby
konsekrowane ambasadorami Polski
Różnorakie formy
życia konsekrowanego charakteryzują się m.in. tym, że są międzynarodowe. Osoby
konsekrowane z zagranicy żyją i pracują w Polsce, a z drugiej strony zakonnice
i zakonnicy z Polski są obecni w wielu krajach na świecie. Pełnią tam niekiedy
rolę swoistych ambasadorów naszego kraju. Czyniąc dobro, dają świadectwo
o Polakach i Polsce, a zarazem są oparciem dla miejscowej Polonii. Nie brakuje wśród nich świętych i błogosławionych, również w naszych czasach, jak dwaj zamordowani w Peru franciszkanie, Zbigniew Strzałkowski i Michał Tomaszek. Wielu innych oddało się posłudze chorym, w tym trędowatym, jak werbista Marian Żelazek, misjonarz Indii, mianowany do pokojowej Nagrody Nobla, czy też bł. Jan Beyzym, posługacz trędowatych na Madagaskarze.
o Polakach i Polsce, a zarazem są oparciem dla miejscowej Polonii. Nie brakuje wśród nich świętych i błogosławionych, również w naszych czasach, jak dwaj zamordowani w Peru franciszkanie, Zbigniew Strzałkowski i Michał Tomaszek. Wielu innych oddało się posłudze chorym, w tym trędowatym, jak werbista Marian Żelazek, misjonarz Indii, mianowany do pokojowej Nagrody Nobla, czy też bł. Jan Beyzym, posługacz trędowatych na Madagaskarze.
Szczególny charyzmat pracy
wśród Polaków żyjących poza granicami Polski mają chrystusowcy, którzy idąc z
posługą kapłańską stają się niejednokrotnie ważnym punktem odniesienia w konkretnych
relacjach między Polską a innymi krajami. Inne zgromadzenie, zmartwychwstańcy,
narodziło się z polskiej Wielkiej Emigracji. W Rzymie byli nieformalną ambasadą
nieistniejącej na mapach Polski. Przypomnijmy też Urszulę Ledóchowską, założycielkę
urszulanek szarych, która podczas I wojny światowej przebywała w Skandynawii, a znając kilkanaście języków głosiła konferencje, w których
podejmowała kwestię niepodległości Polski. Za te zasługi została odznaczona
Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski.
Będąc ambasadorami
polskości w innych krajach, osoby konsekrowane są przede wszystkim ambasadorami
u Boga. Omadlają od wieków polskie sprawy. Znana dziś na całym świecie Siostra
Faustyna zanotowała w swoim „Dzienniczku”: „Ojczyzno moja kochana, Polsko, o
gdybyś wiedziała, ile ofiar i modłów za ciebie do Boga zanoszę. Ale uważaj i
oddawaj chwałę Bogu, Bóg cię wywyższa i wyszczególnia, ale umiej być wdzięczna”
(Dz. 1038).
4.
Papież
Franciszek na Jasnej Górze i w Krakowie na Białych Morzach
O
związanych z Kościołem dziejach Polski mówił na Jasnej Górze papież Franciszek:
„Wasza historia, uformowana przez Ewangelię, Krzyż i wierność Kościołowi, była
świadkiem pozytywnego wpływu autentycznej wiary, przekazywanej z rodziny do
rodziny, z ojca na syna”. Można powiedzieć, że częścią tej historii są rodziny zakonne,
konsekrowani siostry i bracia, którzy przekazując z pokolenia na pokolenia swe
charyzmaty, przekazują wiarę.
Papież wskazał na rolę Maryi w polskich dziejach: „Mogliście – stwierdził – namacalnie dotknąć konkretnej i przezornej czułości Matki wszystkich, której przybyłem tutaj oddać cześć jako pielgrzym”. Oddanie Matki i Królowej Polski była inspiracją dla wielu form życia konsekrowanego.
Papież wskazał na rolę Maryi w polskich dziejach: „Mogliście – stwierdził – namacalnie dotknąć konkretnej i przezornej czułości Matki wszystkich, której przybyłem tutaj oddać cześć jako pielgrzym”. Oddanie Matki i Królowej Polski była inspiracją dla wielu form życia konsekrowanego.
W sanktuarium Jana Pawła II
na Białych Morzach k. Łagiewnik, zwracając się do duchownych i osób
konsekrowanych, Franciszek wskazał na konieczność podejmowania tu i teraz wielkiego dziedzictwa przeszłości. „Można powiedzieć – zauważył papież –
że Ewangelia, żywa księga Bożego miłosierdzia, […] ma wciąż na końcu białe
karty: pozostaje księgą otwartą, do której pisania jesteśmy powołani – tym
samym stylem, to znaczy wypełniając dzieła miłosierdzia”.
5.
Odnowić
ofiarowanie
Słowa Ojca
św. wypowiedziane na Jasnej Górze i w Krakowie są zaproszeniem do odnowienia
konsekracji chrztu i konsekracji zakonnych, do ponowienia ofiarowania siebie w służbie Bogu i ludziom. Maryja i Józef, zgodnie z prawem Mojżeszowym,
przynieśli Jezusa, by Go przedstawić, poświęcić Panu. A Jezus – prawdziwy Bóg i
prawdziwy człowiek – przeszedł przez ziemię ofiarowując siebie Bogu Ojcu za
nasze zbawienie. Konsekracja chrzcielna i wypływające z niej życie konsekrowane
są wezwaniem, ale przede wszystkim łaską, by iść śladami Chrystusa do
wieczystej Ojczyzny, do domu Boga Ojca, gdzie każda konsekracja znajdzie swe
spełnienie w Trójcy Przenajświętszej.
+ Kazimierz Gurda
Przewodniczący Komisji
ds. Instytutów Życia Konsekrowanego
i Stowarzyszeń Życia Apostolskiego KEP
List
stanowi materiał do wykorzystania duszpasterskiego zgodnie z wolą biskupa
diecezjalnego.